Khoảng hơn mười năm trước, Mark Zuckerberg bắt đầu thể hiện rõ quan điểm của mình về một số vấn đề chính trị Mỹ mà anh quan tâm. Những ý kiến của Zuckerberg vào thời điểm đó đầy chân thành và lạc quan, đôi khi thậm chí còn mang chút ngây thơ. Anh đã xuất hiện trên nhiều diễn đàn quy mô quốc gia, lên tiếng về các vấn đề như nhập cư, công bằng xã hội, và sự chênh lệch giàu nghèo.
Zuckerberg còn viết các bài báo, chia sẻ quan điểm của mình trên các tờ báo lớn, đồng thời thành lập các tổ chức từ thiện và tuyển dụng hàng trăm nhân viên để sử dụng khối tài sản khổng lồ từ việc sáng lập và điều hành Facebook nhằm đạt được những mục tiêu chính trị cá nhân.
Đó là Zuckerberg ở tuổi đôi mươi. Hơn một thập kỷ sau, khi bước vào tuổi 40, Mark Zuckerberg đã thay đổi rất nhiều. Trong những năm gần đây, qua các cuộc trò chuyện với bạn bè, đồng nghiệp và cố vấn, anh đã bày tỏ sự hoài nghi về chính trị sau nhiều trải nghiệm không mấy tích cực tại Washington. Zuckerberg và các lãnh đạo cấp cao của Meta, công ty mẹ của Facebook, tin rằng cả hai đảng chính trị lớn tại Mỹ đều có ác cảm với công nghệ và đang tìm cách kiểm soát tập đoàn của họ nhiều hơn thông qua các động thái chính trị.
Mark Zuckerberg đã thay đổi rất nhiều trong những năm gần đây
Vào tháng 6 vừa qua, tại hội thảo Allen & Company, thường được gọi là "trại hè của các tỷ phú" ở Sun Valley, Idaho, Mark Zuckerberg đã than phiền với nhiều người rằng Meta đang phải đối mặt với những hậu quả tiêu cực do các hoạt động từ thiện của anh ngày càng can thiệp sâu vào các vấn đề chính trị xã hội của Mỹ. Anh cũng tỏ ra hối tiếc khi tuyển dụng những nhân sự tại tổ chức từ thiện của mình, những người đã thúc đẩy quan điểm chính trị của anh nghiêng hẳn về cánh tả trong một số vấn đề.
Nói ngắn gọn, Zuckerberg giờ đây không còn hứng thú với chính trị. Theo chia sẻ từ bạn bè, các giám đốc của Meta, và cả những cố vấn thân cận, anh chỉ muốn mọi người quên đi những nỗ lực chính trị mà anh từng tham gia trước đây.
Zuckerberg giờ đây không còn hứng thú với chính trị
Trước công chúng, Mark Zuckerberg hầu như tránh giao tiếp và thảo luận với các quan chức ở Washington, trừ khi không còn lựa chọn nào khác. Phía sau hậu trường, anh cũng đã ngừng hỗ trợ các chương trình từ thiện qua quỹ của hai vợ chồng, nếu những hoạt động đó có thể bị hiểu lầm là ủng hộ một đảng phái chính trị cụ thể ở Mỹ. Ngay tại Meta, những hoạt động vận động chính trị của nhân viên cũng bị giám sát chặt chẽ.
Zuckerberg cũng đã liên lạc với cựu Tổng thống Donald Trump ít nhất hai lần qua điện thoại vào mùa hè vừa qua, nhằm cải thiện mối quan hệ căng thẳng giữa họ. Gần đây, trong một buổi podcast, Zuckerberg thừa nhận: “Môi trường chính trị hiện tại, tôi không nghĩ nó phức tạp đến vậy, và có lẽ tôi đã đánh giá sai tình hình.”
Tháng trước, Mark Zuckerberg đã công khai bày tỏ sự hối hận về một số quyết định chính trị trong một bức thư gửi Quốc hội Mỹ. Anh thừa nhận rằng, vào năm 2021, chính quyền Tổng thống Biden đã gây áp lực buộc Meta phải kiểm duyệt nhiều nội dung liên quan đến đại dịch COVID-19. Đồng thời, Zuckerberg cũng cam kết sẽ không tài trợ cho các chính trị gia như đã làm vào năm 2020, bởi những "món quà" này khiến công chúng có ấn tượng rằng anh “không còn giữ được sự trung lập.”
Mark Zuckerberg đã công khai bày tỏ sự hối hận về một số quyết định chính trị trong một bức thư gửi Quốc hội Mỹ
Dù vậy, những thay đổi của Zuckerberg trong vài năm qua không thu hút nhiều sự chú ý hoặc gây ra phản ứng mạnh mẽ như những gì Elon Musk, một tỷ phú công nghệ khác, phải đối mặt. Musk đã công khai đứng về phía cánh hữu và ủng hộ cựu Tổng thống Trump.
Nhìn rộng hơn, cả hai trường hợp của Zuckerberg và Musk đều phản ánh một xu hướng thay đổi lớn hơn trong giới công nghệ Silicon Valley, nơi các CEO bắt đầu cảm thấy mệt mỏi trước các vấn đề xã hội. Giống như Zuckerberg, hầu hết họ chọn cách tránh xa những hành động chính trị rõ ràng và công khai.
Nu Wexler, nhà phân tích tại đơn vị tư vấn Four Corners Public Affairs và là cựu nhân viên Facebook, nhận định: “Mark và các đồng nghiệp có lẽ đang cân nhắc những rủi ro từ các động thái chính trị và kết luận rằng việc giữ trung lập sẽ an toàn hơn cho đến khi cuộc bầu cử tổng thống năm nay kết thúc.”
Gần đây, những người thân cận cho biết Mark Zuckerberg hiện tự nhận mình theo đuổi chủ nghĩa tự do cá nhân, hoặc chủ nghĩa tự do cổ điển. Quan điểm này bao gồm việc phản đối các quy định kiểm soát doanh nghiệp quá khắt khe, ủng hộ thị trường tự do, toàn cầu hóa và cởi mở với các cải cách xã hội, nhưng chỉ trong chừng mực chúng không mang tính cực đoan thiên tả.
Mark Zuckerberg hiện tự nhận mình theo đuổi chủ nghĩa tự do cá nhân
Zuckerberg và vợ, tiến sĩ Priscilla Chan, cũng từng rất ngạc nhiên và lo ngại trước tình trạng bài Do Thái ở các khu ký túc xá đại học Mỹ, bao gồm cả Harvard, ngôi trường họ từng theo học.
Những thay đổi này hoàn toàn đối lập với hình ảnh của Zuckerberg cách đây 11 năm, khi anh giúp thành lập Fwd.US, một tổ chức với mục tiêu hỗ trợ người nhập cư không giấy tờ có cơ hội trở thành công dân Mỹ.
Hai năm sau khi thành lập Fwd.US, vợ chồng Zuckerberg lấy cảm hứng từ các hoạt động từ thiện của Bill Gates và thành lập Sáng Kiến Chan Zuckerberg. Trong vòng 5 năm, tổ chức này đã chi 436 triệu USD để giải quyết các vấn đề xã hội cấp bách tại Mỹ, bao gồm hợp pháp hóa một số chất cấm và giảm tỷ lệ tù nhân.
Vào năm 2015, Mark Zuckerberg và Priscilla Chan viết một bức thư gửi cô con gái mới sinh, chia sẻ giấc mơ về một thế giới bình đẳng, nơi nghèo đói bị xóa bỏ, mọi người đều được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, và mối quan hệ hòa bình được nuôi dưỡng giữa con người trên toàn cầu. Thậm chí, Zuckerberg còn mời David Plouffe, cựu cố vấn của Tổng thống Barack Obama, giúp điều chỉnh ngôn từ trong bức thư này.
Mark Zuckerberg và Priscilla Chan viết một bức thư gửi cô con gái mới sinh, chia sẻ giấc mơ về một thế giới bình đẳng
Tuy nhiên, trong những năm tiếp theo, Facebook vấp phải cáo buộc liên quan đến sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, khi các thế lực này bị cho là đã sử dụng nền tảng để thao túng kết quả và gây chia rẽ trong cộng đồng cử tri. Zuckerberg và Facebook nhanh chóng trở thành tâm điểm chỉ trích, bị các chính trị gia từ cả hai đảng đổ lỗi. Có lúc, họ cho rằng Facebook và Instagram để quá nhiều nội dung chính trị tự do lan truyền, nhưng cũng có lúc họ chỉ trích các mạng xã hội này vì không bảo vệ đủ quyền tự do ngôn luận.
Từ năm 2019, Zuckerberg bắt đầu cảm thấy choáng ngợp trước sự biến đổi của chính trị Mỹ. Việc các mạng xã hội của anh bị giám sát kỹ lưỡng khiến anh đi đến kết luận rằng những nỗ lực làm từ thiện âm thầm của vợ chồng mình qua Chan Zuckerberg Initiative (CZI) thực chất là vô ích.
Cả Mark và Priscilla đều ngỡ ngàng khi những hoạt động tại tổ chức từ thiện mà họ sáng lập gặp phản ứng bất ngờ. Sau các cuộc biểu tình bạo lực vào năm 2020 liên quan đến cái chết của George Floyd, một nhân viên của CZI thậm chí đã công khai yêu cầu Zuckerberg từ chức CEO của Facebook hoặc rời khỏi tổ chức từ thiện, với lý do anh không đủ khả năng kiểm soát những bình luận của Donald Trump trên mạng xã hội.
Zuckerberg rõ ràng cảm thấy thất vọng trước sự kiện này, và đây là một trong những lý do khiến anh không còn muốn thúc đẩy mạnh các hoạt động vì sự tiến bộ của xã hội Mỹ. Nhóm hoạt động vì Công lý và Cơ hội, một trong ba nhóm chính của CZI, bị Zuckerberg coi là một yếu tố làm lệch hướng khỏi mục tiêu ban đầu, không phản ánh đúng quan điểm trung lập mà anh muốn duy trì trong bối cảnh chính trị Mỹ.
Từ năm 2019, Zuckerberg bắt đầu cảm thấy choáng ngợp trước sự biến đổi của chính trị Mỹ
Năm 2021, Mark và Priscilla quyết định ngừng để quỹ của họ tự tiến hành nghiên cứu chính trị, thay vào đó chỉ cấp vốn cho các tổ chức trung dung như Fwd.US. Khoảng 30 nhân viên thuộc nhóm Công lý và Cơ hội của CZI hoặc đã nghỉ việc, hoặc được chuyển sang các nhóm khác trong tổ chức.
Khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ lật ngược phán quyết Roe v. Wade vào năm 2022, liên quan đến quyền phá thai, một số nhân viên của quỹ Chan Zuckerberg Initiative (CZI) đã đề xuất tổ chức này nên tập trung bảo vệ quyền phá thai cho người dân Mỹ. Tuy nhiên, tiến sĩ Priscilla Chan, người điều hành CZI, đã kiên quyết từ chối. Trong một tin nhắn gửi đến các nhân viên, cô viết: "Chúng ta phải tập trung và rõ ràng trong mọi việc mình làm. Điều đó có nghĩa là tập trung vào khoa học, giáo dục và cộng đồng. Chúng ta không có kế hoạch mở rộng quỹ vào các lĩnh vực khác."
Những vấn đề khác dần xuất hiện. Sau cuộc bầu cử năm 2020, Zuckerberg và Chan bị chỉ trích vì đã quyên góp 400 triệu USD cho tổ chức phi lợi nhuận Center for Tech and Civic Life để đảm bảo an toàn cho các cử tri trong bối cảnh đại dịch COVID-19. Mặc dù họ coi đây là một khoản đóng góp hoàn toàn trung lập, các cố vấn đã cảnh báo rằng động thái này có thể khiến họ bị lên án và cáo buộc chọn phe.
Zuckerberg và Chan bị chỉ trích vì đã quyên góp 400 triệu USD
Những khoản quyên góp của Zuckerberg nhanh chóng bị các thành viên đảng Cộng hòa gán cho cái tên "Zuckerbucks." Từ cựu Tổng thống Trump đến Thượng nghị sĩ Jim Jordan của bang Ohio đều chỉ trích Zuckerberg, cho rằng những khoản tài trợ này nhằm mục đích tăng tỷ lệ cử tri ở các khu vực có xu hướng ủng hộ đảng Dân Chủ.
Cả Zuckerberg và Priscilla Chan đều đã nhiều lần bày tỏ sự hối tiếc về những khoản quyên góp đó. David Becker, người từng giám sát quá trình quyên góp chính trị của Zuckerberg năm 2020, nhận định rằng sự thất vọng của Zuckerberg là dễ hiểu, vì mọi tranh cãi đều bị thổi phồng và xuyên tạc.
Bên trong Meta, Zuckerberg và các giám đốc cấp cao cũng tìm cách hạn chế các cuộc thảo luận chính trị của nhân viên. Cuối năm 2022, Lori Goler, giám đốc nhân sự của Meta, đã giới thiệu quy định nội bộ mang tên "kỳ vọng tương tác với cộng đồng," cấm nhân viên thảo luận về các chủ đề nhạy cảm như phá thai, phân biệt chủng tộc và chiến tranh trong môi trường làm việc. Quy định này được đề xuất bởi giám đốc công nghệ Andrew Bosworth và nhận được sự ủng hộ của Zuckerberg.
Kế hoạch của Zuckerberg trước kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm nay là không quyên góp bất kỳ khoản tiền nào cho bất kỳ ai
Thay vì trực tiếp đối đầu với các quan chức ở Washington, Zuckerberg đang cố gắng hàn gắn mối quan hệ với họ. Sau vụ lùm xùm liên quan đến "Zuckerbucks", CEO của Meta đã mời Brian Baker, một chiến lược gia nổi tiếng của đảng Cộng hòa, để giúp cải thiện hình ảnh của anh trước truyền thông cánh hữu và các quan chức đảng này. Kế hoạch của Zuckerberg trước kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm nay là không quyên góp bất kỳ khoản tiền nào cho bất kỳ ai.
Hiện tại, Zuckerberg vẫn chưa thiết lập được mối quan hệ với Phó Tổng thống Mỹ, bà Kamala Harris, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân Chủ. Tuy nhiên, Zuckerberg đã có một vài cuộc trò chuyện với Donald Trump. Thậm chí, vào thời điểm Facebook liên tục gỡ bỏ những hình ảnh về cảnh ám sát hụt Tổng thống Trump, Zuckerberg đã đích thân gọi điện xin lỗi ông, theo lời kể từ các cố vấn thân cận với cả hai bên.
Rõ ràng, Zuckerberg không tự lừa dối bản thân rằng việc tránh xa chính trị sẽ giải quyết hết những căng thẳng cá nhân và các vấn đề mà Meta đang gặp phải. Tuy nhiên, việc không đưa ra các tuyên bố và hành động rõ ràng cũng khiến Meta khó có thể đạt được vị thế trung lập như Zuckerberg mong muốn.
